Dwarkadhish Temple Facts જન્માષ્ટમી નિમિત્તે મોટી સંખ્યામાં લોકો દ્વારકાધીશ મંદિરના દર્શન કરવા આવે છે. હર્ષોલ્લાસથી ઉજવાતા આ તહેવારમાં ભગવાન પાસે જવાનો મોકો મળતાં અનેક લોકોની આંખમાં આંસુ આવી જાય છે. દ્વારકાધીશના દર્શન: જે લોકો દ્વારકાધીશના દર્શન માત્ર એક જ નજરે કરે છે તેઓને એવું લાગે છે કે તેઓ શ્રી કૃષ્ણને મળ્યા છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે દ્વારકામાં ભગવાન કૃષ્ણની મૂર્તિ સૌથી અનોખી છે. ગુજરાતના પ્રસિદ્ધ યાત્રાધામ દ્વારકામાં ભગવાન દ્વારકાધીશ મૂર્તિની એક આંખ બંધ અને એક ખુલ્લી છે.
ભગવાન કૃષ્ણ મંદિર જ્યારે ભગવાન કૃષ્ણે માનવ અવતારમાં જન્મ લીધો ત્યારે તેઓ ગુજરાતમાં આવ્યા હતા. સ્કંદ પુરાણ અનુસાર, લગભગ પાંચ હજાર વર્ષ પહેલાં ભગવાન કૃષ્ણએ દ્વારકા શહેરની સ્થાપના કરી ત્યારે તેમને દ્વારકા શહેરનો રાજા કહેવામાં આવતો હતો અને આ રાજાનો પોતાનો મહેલ પણ હતો. સાથે સાથે તેમણે દ્વારકા શહેરનું પણ નિર્માણ કર્યું.
Dwarkadhish Temple Facts
એવું કહેવાય છે કે આજે પણ દ્વારકા મંદિરના ગર્ભગૃહમાં ભગવાન કૃષ્ણની ઘેરા રંગની ચાર હાથની પ્રતિમા છે. જે ચાંદીના સિંહાસન પર બિરાજમાન છે. જેમના હાથમાં શંખ, ચક્ર, ગદા અને પદ્મ છે. જગત મંદિર દ્વારકા દરરોજ લાખો ભક્તોથી ભરાય છે. દરરોજ લાખો ભક્તો અહીં માથું ટેકવે છે અને દ્વારકાધીશના ચરણ સ્પર્શ કરીને ધન્યતા અનુભવે છે. પરંતુ જો તમે સાચા કૃષ્ણ ભક્ત છો તો તમારે એ જાણવાની જરૂર છે કે દ્વારકાધીશ મંદિરની ભગવાન કૃષ્ણની મૂર્તિમાં એક ખાસ વિશેષતા છે જેના વિશે બહુ ઓછા લોકો જાણે છે. મંદિરમાં જઈને ધ્યાનથી જોશો તો ખબર પડશે કે દ્વારકાધીશની મૂર્તિની એક આંખ બંધ છે. મૂર્તિની રચના એવી છે કે દૂરથી જોવામાં આવે તો ભગવાનની એક આંખ બંધ અને બીજી ખુલ્લી જોવા મળે છે.
દ્વારકાધીશની મૂર્તિનું કદ અઢી ફૂટ જેટલું છે. ભગવાન દ્વારકાધીશના બે હાથ ઉપર અને બે હાથ નીચે છે. દ્વારકાધીશની મૂર્તિના હાથમાં પદ્મ, ગદા, ચક્ર અને શંખ છે. ખાસ જન્માષ્ટમીના દિવસે ભગવાનને 52 ગજની ધ્વજા ચડાવવામાં આવે છે. મંદિરમાં ભગવાન દ્વારકાધીશની મૂર્તિ અલૌકિક છે. આ મૂર્તિની ખાસ વાત એ છે કે ભગવાન દ્વારકાધીશની જમણી આંખ બંધ છે અને ડાબી આંખ ખુલવાની તૈયારીમાં છે.
ભગવાન દ્વારકાધીશના એક આંખના બંધ વિશે એવી લોકવાયકા છે કે જ્યારે આક્રમણ કરનાર સમ્રાટ મોહમ્મદ શાહ દ્વારકાના પાદર પહોંચ્યા ત્યારે આ સમયે દ્વારકાધીશ જગતમંદિરથી અડધો કિમી દૂર બ્રાહ્મણો અને અન્ય સમાજના આગેવાનોએ આ મૂર્તિની પૂજા કરી હતી. દૂર સિદ્ધનાથે મહાદેવના મંદિરની સામે સાવિત્રી વાવ પાસે રામવાડીમાં મૂર્તિ સંતાડી હતી અને જ્યારે વિધર્મી યોદ્ધાઓ દ્વારકામાં પ્રવેશ્યા ત્યારે તેમણે સાવિત્રી વાવમાં મૂર્તિ સંતાડી હતી. બેગડા હુમલા દરમિયાન મંદિર 14 વર્ષ સુધી મૂર્તિ વિનાનું રહ્યું. દ્વારકામાંથી વિધર્મીઓને હાંકી કાઢ્યા પછી, આ મૂર્તિને જગત મંદિરમાં ફરીથી સ્થાપિત કરવામાં આવી. અન્ય એક દંતકથા કહે છે કે સાવિત્રીના બીજમાંથી મૂર્તિનો જન્મ સ્વયંભૂ થયો હતો, પરંતુ વાસ્તવમાં મૂર્તિ ત્યાં છુપાયેલી હતી અને જ્યારે મૂર્તિને ત્યાંથી મંદિરમાં લાવવામાં આવી ત્યારે તેની એક આંખ બંધ હતી અને બીજી અડધી ખુલ્લી રહી ગઈ હતી. જેના કારણે આજે પણ દૂરથી જોનાર ભક્તને એવું લાગે છે કે ભગવાનની એક આંખ બંધ છે અને બીજી આંખ ખુલ્લી છે.
આ કારણે સોનાની દ્વારકા ડૂબી ગઈ
દેવભૂમિ દ્વારકા ચાર ધામોમાંનું એક છે. જ્યાં ભગવાન દ્વારકાધીશ રાજાધિરાજના રૂપમાં નિવાસ કરે છે. રાજા જરાસંઘના અત્યાચારોથી કંટાળીને ભગવાન કૃષ્ણ દ્વારકામાં સ્થાયી થયા. જગતમંદિર જે આજે ભક્તો મુલાકાત લે છે તે કૃષ્ણપુત્ર વ્રજનાભે દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. એવું કહેવાય છે કે દ્વારકા એક સમયે સોનાનું બનેલું હતું. પણ એ વાત પણ સાચી છે કે કૃષ્ણે પોતાની તપસ્યા માટે સુવર્ણનગરીને સમુદ્રમાં ડુબાડી દીધી હતી. કારણ કે માધવે દ્વારકા આવીને જરાસંઘને મારી નાખ્યો હતો.
દ્વારકાધીશજીની છાતી પર નિશાન છે
શાસ્ત્રો અનુસાર, જ્યારે સાત ઋષિઓ નદીના કિનારે ત્રૈક્યમાં સૌથી મહાન કોણ છે તે અંગે દલીલ કરી રહ્યા હતા, ત્યારે ભૃગુ ઋષિ આવ્યા અને કહ્યું, હું તમને કહું છું કે ત્રૈક્યમાં સૌથી મહાન કોણ છે? પછી ભૃગુ ઋષિ તેમની શ્રેષ્ઠતા ચકાસવા માટે સૌપ્રથમ શિવ પાસે ગયા અને ઘણા તર્ક બાદ પણ તેમને કોઈ સંતોષકારક જવાબ ન મળ્યો. પછી તે બ્રહ્માજી પાસે ગયો અને ખૂબ સમજાવવા છતાં પણ તેમને કોઈ સંતોષકારક જવાબ ન મળ્યો. ઋષિ ભગવાન વિષ્ણુ પાસે ગયા અને ત્યાં વિષ્ણુ રત્નાકર પલંગ પર આરામ કરી રહ્યા હતા.
ભૃગુ ઋષિ ગુસ્સે થયા
જ્યારે બ્રાહ્મણને યોગ્ય માન ન મળ્યું, ત્યારે ભૃગુ ઋષિ ગુસ્સે થયા અને ભગવાનના ઝાડ પર પગ વડે માર્યો. વિષ્ણુ સુષુપ્તિમાંથી જાગે છે અને ઋષિ ભૃગુનું સન્માન કરે છે. ભગવાન વિષ્ણુ ઋષિ ભૃગુની માફી માંગે છે અને કહે છે કે શું તેનો પગ દુખતો નથી? પછી ભૃગુ ઋષિને ભગવાનના આ સૌમ્ય સ્વભાવ વિશે ખબર પડી અને ભૃગુ ઋષિએ તેમને ટ્રિનિટીમાં શ્રેષ્ઠ ગણ્યા. જ્યારે ભૃગુ ઋષિ તેમના કૃત્યથી દુઃખી થાય છે, ત્યારે ભગવાન તેમને સમજાવે છે કે તે મારો હરિત હતો કારણ કે કલયુગમાં ઘણા લોકો પોતાને દ્વારકાધીશ માનતા હતા. પરંતુ, આપણી આ નિશાની ખરેખર દ્વારકાધીશના રૂપમાં હશે.
આ મંદિર કલાનું પણ ઉત્તમ ઉદાહરણ છે
દ્વારકાધીશ મંદિર પણ ઑબ્જેક્ટ આર્ટનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. મંદિરમાં કુલ ત્રણ વિભાગ છે. સૌ પ્રથમ, ભગવાન જ્યાં રહે છે તે ભાગને ગર્ભગૃહ કહેવામાં આવે છે. બીજા વિભાગને નિજસભા મંડપ અને ત્રીજા વિભાગને સભા મંડપ કહેવામાં આવે છે. જેમાં ભગવાનનો વાસ છે, તેના તમામ ખૂણા, દિશાઓ, વસ્તુઓ અને મનુષ્યો એવી રીતે બનાવવામાં આવ્યા છે કે તે તૂટે નહીં. નિજસભા મંડપમાં 6 શિખરો છે અને સભા મંડપમાં જ્યાંથી ભક્તો દર્શન કરી શકે છે, ત્યાં લાડુડેરુ નામનો મોટો શિખરો છે જે બિષ્ટ શાસ્ત્રનો અનોખો નમૂનો છે. દ્વારકાધીશ મંદિરનું શિખર મેરુ પૃષ્ઠ શ્રીયંત્ર આકારનું પિરામિડ હોવાનું કહેવાય છે.
દ્વારકાધીશ ધ્વજનું મહત્વ
હિંદુ ધામમાં મંદિરના શિખર પર ધ્વજા ફરકાવવાનું વિશેષ મહત્વ છે. તેમની શ્રદ્ધા પૂર્ણ કરીને, ભક્તો ભગવાન દ્વારકાધીશજીના વિશ્વ મંદિરના શિખર પર નવો ધ્વજ ફરકાવે છે. ખાસ કરીને ભગવાનના ધ્વજમાં તમામ રંગો ભેળવીને બનાવવામાં આવે છે. પરંતુ, કાળો અને લીલો પ્રતિબંધિત રંગો હોવાથી, ભગવાનના શિખર પરના ધ્વજમાં કાપડના આ બે રંગોનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો નથી. તેને 52 ગજ ધજા કહેવા પાછળનું કારણ એ છે કે 27 નક્ષત્રો, 4 દિશાઓ, 12 રાશિઓ, 9 ગ્રહો મળીને 52 બનાવે છે. તેથી જ તેને 52 ગજનો ધ્વજ કહેવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત 52 પ્રકારના યાદવોના પ્રતીક રૂપે દ્વારકામાં 52 ગજનો ધ્વજ લહેરાવવામાં આવે છે. જે દિવસમાં પાંચ વખત બદલાય છે.
જગતમંદિર દ્વારકા
દ્વારકા જગતમંદિર ચાર ધામોમાંનું એક છે. જો કોઈએ તીન ધામની મુલાકાત લીધી હોય અને દ્વારકા ન આવી હોય તો તેને ચાર ધામનું પુણ્ય મળતું નથી. દ્વારકા સાત પવિત્ર નગરોમાંનું એક છે. શંકરાચાર્યે ચાર પુરીની સ્થાપના કરી જેમાં ઉત્તર ભારતમાં બદ્રીનાથ, દક્ષિણ ભારતમાં રામેશ્વર, પૂર્વમાં જગન્નાથપુરી અને પશ્ચિમમાં દ્વારકાનો સમાવેશ થાય છે. દ્વારકાના ઘણા નામ છે જેમ કે દેરાવતી, કુશસ્થલી, ગોપાલ નગરી વગેરે. શ્રી કૃષ્ણના આદેશ પર ભગવાન વિશ્વકર્માએ દ્વારકાનું નિર્માણ કર્યું. 125 ફૂટની ઊંચાઈ ધરાવતું આ મંદિર દ્વારકા શહેરનું સૌથી ઊંચું મંદિર છે. ભગવાનના હાથમાં શંખ, ચક્ર, ગદા અને પદ્મ છે. દ્વારકા મંદિરમાં નાના-મોટા 21 મંદિરો આવેલા છે. બલરામ મંદિર ત્રિકમજીના મંદિર તરીકે ઓળખાય છે. દેવકી મંદિર, અનિરુદ્ધ અને પુરુષોત્તમ મંદિરો પણ સામેલ છે.